Quy định khung pháp lý để kiểm soát các hình thức chuyển đổi, thỏa thuận trao đổi tiền thông qua các công cụ mã hóa trên không gian mạng, phòng, chống rửa tiền

Đại biểu Hoàng Thị Đôi phát biểu tại Kỳ họp thứ tư, Quốc hội khóa XV.

Ảnh: Đỗ Trọng Tuấn

Đại biểu Hoàng Thị Đôi, Ủy viên Hội đồng Dân tộc của Quốc hội, Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Sơn La đã phát biểu, đóng góp ý kiến đối với dự thảo Luật Phòng, chống rửa tiền.     

Đồng chí Hoàng Thị Đôi nhấn mạnh: Khoa học công nghệ phát triển tác động tích cực làm thay đổi cuộc sống, nhưng tội phạm lợi dụng khoa học công nghệ để thực hiện các hành vi phạm tội cũng tăng theo, trong đó không loại trừ các hành vi "rửa tiền" như dự thảo luật quy định.

Thời điểm hiện tại, có một loại dữ liệu trên không gian mạng, được một số người gán cho giá trị, được coi là "tiền" và về Việt Nam gọi là "tiền mã hóa", "tiền kỹ thuật số", "tiền điện tử". Ở đây, không phân tích hàm nghĩa khoa học kinh tế của "tiền" nói chung (vì tiền hay ngoại tệ được xác nhận bằng pháp luật, trong khi loại dữ liệu này trên không gian mạng chưa được xác nhận về mặt pháp luật). Muốn đề cập đến một hiện tượng kinh tế - xã hội; xuất hiện khoảng hơn 10 năm trở lại đây, sử dụng khoa học công nghệ, dữ liệu trên không gian mạng để thực hiện các thỏa thuận trao đổi giữa các cá nhân có xu hướng toàn cầu, vượt qua các quy định về mặt tài chính, tiền tệ của các quốc gia và khu vực.

Đây là giao dịch trên các nền tảng trực tuyến hoặc thỏa thuận cá nhân, không chính thức và không được kiểm soát, do loại dữ liệu này chưa được pháp luật công nhận về mặt giá trị. Nhưng không vì thế, mà không tồn tại các giao dịch, trao đổi, thỏa thuận có chức năng như một đồng tiền thực thụ. Tức là xét một khía cạnh nào đó, đã tồn tại thị trường giao dịch loại dữ liệu trên không gian mạng này. Và xét về mặt kinh tế, sẽ có tiền thật, tài sản thật đổ vào các loại tài nguyên này mà không có cách kiểm soát. Hậu quả, thời gian qua, một số người dân nước ta đã mất tiền đầu tư vào loại tài nguyên này để mong kiếm lời, trong đó không loại trừ yếu tố lừa đảo. Đó là sự lãng phí về nguồn lực, cần được kiểm soát.

Đồng thời, xuất phát từ việc trao đổi, thỏa thuận và mua bán giữa giá trị trên không gian mạng (chưa được pháp luật thừa nhận) và các loại tiền đang lưu hành (đã được pháp luật thừa nhận như: Dolla Mỹ, Euro hay Bảng Anh…)  đó chính là yếu tố tiềm ẩn nguy cơ về rửa tiền, tội phạm khác khi các giá trị trao đổi của tiền và tài sản được trao đổi bằng công cụ công nghệ được quy ước chấp nhận thanh toán, trao đổi; được chuyển đổi qua lại giữa giá trị thực tế và quy ước bằng một loại tài nguyên trên không gian mạng mà không được kiểm soát.

Tại báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến tham gia của các bộ, ngành đối với dự thảo Luật, Ngân hàng Nhà nước đã tiếp thu, giải trình một phần ý kiến tham gia của Bộ Tài nguyên và Môi trường về vấn đề này, và được bổ sung tại khoản 1 Điều 7 dự thảo luật: "Việc đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền được thực hiện đối với cả hoạt động mới phát sinh có rủi ro về rửa tiền".

Tuy nhiên, quy định như trên vẫn chưa rõ, còn chung chung và chưa phản ánh và điều chỉnh hiện tượng đã nêu trên. Trong khi đó, theo Khoản 1, Điều 7, dự thảo Luật quy định: Định kỳ 5 năm, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan thực hiện đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền tại Việt Nam… Nhận thấy, quãng thời gian này chưa phù hợp với hiện tượng này. Định kỳ 5 năm mới đánh giá là dài so với tốc độ phát triển và nguy cơ, ruỉ ro về rửa tiền đối với hiện tượng đã nêu trên. "Đồng tiền mã hóa" đầu tiên trên thế giới xuất hiện năm 2009 (đồng Bitcoin), đến nay, hơn 10 năm và hiện tại có hàng trăm loại trên thế giới. Ví dụ một số loại được giao dịch trên một số nền tảng trực tuyến, trực tiếp bằng thỏa thuận cá nhân, trao đổi bằng đồng Dolla Mỹ (USD) thời điểm hiện tại như: BitCoin: khoảng 20.000 USD/1 đơn vị; Ethereum: Khoảng 1600 USD/1đơn vị; Tether: Khoảng 1000 USD /1đơn vị; BNB: Khoảng 305 USD/1đơn vị.

Do đó, cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung lại khoản 1 Điều 7, theo hướng quy định khung pháp lý để kiểm soát các hình thức chuyển đổi, thỏa thuận trao đổi tiền thông qua các công cụ mã hóa trên không gian mạng, nhằm thực hiện phòng, chống rửa tiền và các loại tội phạm có liên quan. Đồng thời, cần làm rõ, thời điểm hiện tại Việt Nam không xác nhận, thừa nhận "loại tiền mã hóa" trên không gian mạng này như 1 loại "tiền" mà để xây dựng kỹ thuật lập pháp, nhằm đảm bảo là một biện pháp, công cụ chống rửa tiền.